سراب کاغذی در جاده سرمایهگذاری
۴۰ هزار جواز تاسیس کاغذی باطل شد. گزارش منتشرشده از عملکرد چهار سال وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت یازدهم بیانگر آن است که در راستای ساماندهی جوازهای تاسیس صادر شده از ابتدا تا پایان سال ۹۵ در مجموع ۴۰ هزار جواز تاسیس که از پیشرفت فیزیکی صفر برخوردار بودند با اطلاعرسانی و اقدام از سوی سازمانهای استانی از لیست طرحهای نیمهتمام حذف شدهاند. آمار اعلام شده همچنین بیانگر آن است که از مجموع جوازهای تاسیس باطلشده دو هزار و ۳۳۳ فقره جواز تاسیس به سالهای ۹۲ تا ۹۵ اختصاص داشته است.
اتمام طرحهای نیمهتمام صنعتی را میتوان یکی از برنامههای اصلی دولت یازدهم دانست؛ هدفی که تامین سرمایه مورد نیاز یکی از پیشنیازهای تحقق آن محسوب میشود و در این راستا نیز تزریق تسهیلات برای تامین نقدینگی این واحدها به گونههای مختلف در دستور کار قرار گرفته است؛ اما تعدد جوازهای صادره بدون بررسی پیشرفت فیزیکی در سالهای گذشته که انباشت این مجوزها را به همراه داشت، موجب شد تا وزارت صنعت، معدن و تجارت در راستای ساماندهی طرحهای در دست اجرا، ابطال طرحهای بدون پیشرفت فیزیکی را در دستور کار قرار دهد و در مرحله دوم صدور جواز را منوط به داشتن سه پیششرط «داشتن توان رقابتی، توانایی برندسازی و توجیه اقتصادی» کند تا به این طریق گامی در راستای ایجاد توان رقابتی و اقتصادی کردن صنایع در نظر گرفته شود.
اقدام صورتگرفته موجب شد تا شاهد حذف جوازهای تاسیس صادره در ۱۸ گروه فعالیت صنعتی و معدنی باشیم؛ بهطوریکه از زمان اجرای دستورالعمل جدید ساماندهی جوازهای صادره گروههای «استخراج سایر معادن»، «استخراج کانیهای فلزی»، «بازیافت»، «تولید انرژی»، «چوب و محصولات چوبی بهجز مبل»، «ساخت فلزات اساسی»، «ساخت کاغذ و محصولات کاغذی»، «ساخت ماشینآلات و تجهیزات»، «سایر تجهیزات حملونقل»، «سایر فعالیتهای خدمات مهندسی»، «سایر محصولات کانی غیر فلزی»، «فعالیتهای پشتیبانی و کمکی حملونقل؛ فعالیتهای آژانسهای مسافرتی»، «کامپیوتر و فعالیتهای مربوطه»، «کشاورزی، شکار و فعالیتهای خدماتی وابسته»، «کک و فرآوردههای حاصل از نفت»، «محصولات از توتون و تنباکو»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک» و «محصولات فلزی و فابریکی» با افت در صدور جواز تاسیس صادره و ابطال جوازهایی که از پیشرفت فیزیکی صفر برخوردارند همراه بودهاند. در میان این گروهها بیشترین افت در صدور جواز تاسیس به گروه «سایر محصولات کانی غیرفلزی» اختصاص داشته است، جوازهای صادره برای این گروه در سال ۹۲ برابر با ۳ هزار و ۵۴۵ فقره بوده که این تعداد در سال ۹۵ به هزار و ۹۷۶ فقره رسیده است. همچنین براساس آمار اعلامشده بیشترین جواز تاسیس صادر شده در این دوره زمانی به گروه محصولات غذایی و آشامیدنیها اختصاص داشته است، مجموع جوازهای تاسیس صادره برای این گروه برابر با دو هزار و ۷۳۹ فقره است. از سوی دیگر در دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت در کنار ابطال طرحهایی که در طول یکسال پیشرفت فیزیکی نداشتهاند، حذف برندهایی که تنها به دریافت جواز اکتفا میکنند نیز در دستور کار قرار گرفت و ابطال این مجوزها از آذر سال گذشته کلید خورد؛ اما آماری درخصوص اینکه چه تعداد برند در این دوره حذف شدهاند تاکنون اعلام نشده است.
وضعیت موجود
براساس گزارش ارائهشده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تا پایان سال ۹۵ درمجموع ۴۹ هزار و ۱۸۶ فقره جواز تاسیس در کشور صادر شده است که با توجه به ابطال ۴۰ هزار فقره جواز تاسیس صادر شده از زمان اجرای طرح ساماندهی جوازهای تاسیس میتوان گفت مجموع جوازهای تاسیس صادر شده نزدیک به ۹۰ هزار فقره بوده است و با توجه به آمار مذکور میتوان گفت نزدیک به نیمی از جوازهای تاسیس صادر شده از ابتدا تاکنون با اجرای طرح ساماندهی جوازهای تاسیس صادره باطل شده است.
با توجه به آمار مذکور مجموع جوازهای تاسیس صادر شده برای طرحهای با پیشرفت فیزیکی صفر تا ۲۰ درصد برابر با ۲۸ هزار و ۲۴۲ فقره بوده که برای این تعداد اشتغال بیش از ۸۴۹ هزار نفر پیشبینی شده است، با توجه به دستورالعمل وزارت صنعت، معدن و تجارت میتوان گفت ۴۰ هزار فقره جواز تاسیس باطلشده از این گروه صورت گرفته است.
اما درباره طرحهایی که از پیشرفت فیزیکی ۲۰ تا ۴۰ درصدی برخوردار هستند نیز آمارها از صدور پنج هزار و ۲۶۵ فقره طرح حکایت دارد که برای طرحهای مذکور نیز اشتغال بیش از ۲۳۹ هزار نفری در نظر گرفته شده است، طرحهایی که از پیشرفت فیزیکی ۴۰ تا ۶۰درصد برخوردار هستند نیز در مجموع ۴هزار و ۸۴۲ فقره جواز تاسیس صادر شده است. اما برای طرحهایی که از پیشرفت فیزیکی ۶۰ تا ۸۰ درصد برخوردارند، آمارهای اعلام شده از صدور ۶ هزار و ۴۲۷ فقره جواز تاسیس با پیشبینی اشتغالزایی حدود ۲۰۳ هزار نفری حکایت دارد. برای طرحهایی که از پیشرفت فیزیکی ۸۰ درصد و بالاتر برخوردارند نیز در این مدت در مجموع چهار هزار و ۴۱۰ فقره جواز با اشتغالزایی بیش از ۱۶۱هزار نفری پیشبینی شده است.
از سوی دیگر با توجه به آمار اعلامشده میتوان گفت در (سالهای ۹۲ تا ۹۵) مجموع جوازهای تاسیس صادر شده برابر با ۱۶ هزار و ۹۶۱ فقره بوده است.
استانهای پیشتاز
گزارش منتشرشده بیانگر آن است که در دوره زمانی مورد بررسی (سالهای ۹۲ تا ۹۵) استانهای «یزد، خراسان رضوی، فارس، آذربایجان شرقی و اصفهان» بیشترین جواز تاسیس صادره را به خود اختصاص دادهاند. با توجه به آمار مذکور میتوان گفت جوازهای تاسیس صادر شده برای استان یزد در این دوره برابر با هزار و ۵۵۹ فقره بوده که برای اجرایی کردن این طرحها سرمایهای نزدیک به ۳۷ هزار میلیارد ریال با اشتغالزایی ۲۳ هزار و ۹۴۰ نفری پیشبینی شده است.
استان خراسان رضوی نیز با هزار و ۴۶۳ فقره جواز و پیشبینی سرمایه ۷۲ هزار و ۵۴۵ میلیارد ریالی جایگاه دومین استان پیشتاز در اخذ جواز تاسیس را به خود اختصاص داده، برای این استان نیز اشتغال ۳۳ هزار و ۸۱۵ نفری پیشبینی شده است. اما استان فارس به عنوان سومین استان پیشتاز در دوره مورد بررسی در مجموع هزار و ۲۷۳ فقره جوازصادر شده که برای تحقق طرحهای مذکور سرمایه نزدیک به ۵۸ هزار میلیارد ریالی پیشبینی شده است، اشتغال هدفگذاری برای این استان نیز برابر با ۲۰ هزار و ۹۰۱ نفر است.
جوازهای تاسیس صادر شده برای آذربایجانشرقی نیز در این مدت برابر با هزار و ۲۶ فقره بوده که سرمایه ۵۱ هزار و ۳۲۴ میلیارد ریالی برای تحقق این طرحها پیشبینی شده است، اشتغال مدنظر برای طرحهای مذکور نیز برابر با ۲۷ هزار و ۲۹۱ نفر است. اما استان اصفهان بهعنوان پنجمین استان پیشتاز در این مدت ۹۴۷ فقره جواز را به خود اختصاص داده که برای تحقق طرحهای مذکور سرمایه بیش از ۳۶ هزار میلیارد ریالی پیشبینی شده است.