عرضه بلوک سهام ذوب‌آهن برای چهارمین‌بار در فرابورس
بلوک سهام ذوب‌آهن برای چهارمین‌بار در فرابورس ایران عرضه می‌شود. سازمان خصوصی‌سازی بلوک سهام ذوب‌آهن را به وکالت از صندوق بازنشستگی فولاد می‌فروشد.
سازمان خصوصی‌سازی قبلا در ۲نوبت یعنی در اول اسفند سال۹۴ در فروش ۳۵درصدی سهام ذوب‌آهن و در ۳۰خرداد سال۹۵ در فروش ۷۳درصدی سهام این شرکت ناکام مانده بود.
جزئیات عرضه جدید
در جریان دور تازه عرضه، قرار است ۱۶.۷۵درصد سهام ذوب‌آهن واگذار شود. این بلوک سهام پیش از این در ۳نوبت، به‌ترتیب در تاریخ ۲۶آبان و ۲۹آذر سال ۹۵ و ۱۰تیر سال‌جاری عرضه شده بود، اما هیچ‌کدام از این عرضه‌ها موفق نبود. طبق اطلاعیه فرابورس ایران، این بلوک سهام روز دوشنبه ۱۳شهریور عرضه می‌شود.
در جریان این عرضه ۵میلیارد و ۵۵۶میلیون سهم ذوب‌آهن به قیمت پایه هر سهم ۸۱تومان، به حراج گذاشته می‌شود. عرضه قبلی دهم تیر امسال انجام شد، در آن زمان قیمت پایه هر سهم ذوب‌آهن برای فروش ۸۵تومان و ارزش کل سهام قابل فروش ۴۷۲میلیارد تومان تعیین شده بود اما در چهارمین عرضه، هم شرایط پرداخت ساده‌تر شده و هم قیمت فروش ۲۲میلیارد تومان کاهش یافته تا شاید این بار کسی برای خرید این بلوک سهام ترغیب شود.
طبق اطلاعیه منتشر شده در فرابورس، رقم معامله به دو طریق یکجا و نقد، یا نقد و اقساط قابل پرداخت است. در شرایط اقساطی ۱۵درصد مبلغ نقدی دریافت می‌شود و مابقی در اقساط مساوی شش‌ماهه طی ۴سال با نرخ ۱۳درصد قابل پرداخت است. ذوب‌آهن بهمن‌ماه پارسال سرمایه ثبت شده خود را ۳۲۲درصد افزایش داد این افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها انجام گرفت به این ترتیب سرمایه ذوب‌آهن از ۷۸۶میلیارد تومان به ۳هزار و ۳۱۸میلیارد تومان رسید.
بحران مالی در صندوق‌های بازنشستگی
اما در دور جدید تلاش‌ها برای فروش سهام ذوب‌آهن، اصلاح ساختار یکی از صندوق‌های بازنشستگی بحران‌زده در اولویت قرار گرفته است. صندوق بازنشستگی فولاد با کمک سازمان خصوصی‌سازی سعی دارد ۱۶.۷۵درصد سهام این شرکت را بفروشد تا به اوضاع مالی خود سر و سامانی دهد. دولت به‌تازگی هشدارها در مورد بروز بحران مالی در صندوق‌های بازنشستگی را جدی گرفته است.
گفته می‌شود کمیته‌های ویژه‌ای مسئول تدوین برنامه اصلاح ساختار صندوق‌های بازنشستگی شده‌اند. وزیر سابق اقتصاد در خرداد‌ماه امسال، با صدور حکمی رئیس سازمان بورس را در رأس مهم‌ترین کمیته اصلاح نظام بنگاه‌داری در صندوق‌های بازنشستگی قرار داد. گفته می‌شود این کمیته پیشنهاد داده؛ صندوق‌های بازنشستگی برای خروج از بحران، راهکار خروج از بنگاه‌داری را پی بگیرند و به‌تدریج ساختارشان را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری تغییر دهند.
از طرف دیگر اوایل خرداد‌ماه امسال جلسه شورای راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به ریاست علی ربیعی و با حضور مدیران عامل ۴صندوق بازنشستگی و مدیران عامل ۲۰هلدینگ تخصصی و ۲۰بنگاه بزرگ وابسته به این هلدینگ‌ها برگزار شد. در این جلسه مقرر شد صندوق‌های تأمین اجتماعی، بازنشستگی کشوری، حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان، کشاورزان و عشایر که همگی زیرمجموعه وزارت کار هستند، با هدف خروج از بنگاه‌داری، به فروش سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود اقدام کنند.
علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ماه‌های اخیر بارها از برنامه فروش سهام شرکت‌های وابسته به صندوق‌های بازنشستگی در بورس و فرابورس دفاع و تأکید کرده که این اقدام با هدف اصلاح نظام صندوق‌های بازنشستگی صورت می‌پذیرد.
آمار صندوق‌های بازنشستگی
طبق آمارهای به نسبت دقیق، ۱۸صندوق بازنشستگی در چارچوب اقتصاد ایران فعالیت می‌کنند که مهم‌ترین و بزرگ‌ترین آنها صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری و صندوق بازنشستگی بانک‌ها هستند. براساس گزارش‌های غیررسمی، اغلب صندوق‌های بازنشستگی فعال در ایران یا عملا ورشکسته‌اند یا به مرز ورشکستگی نزدیک شده‌اند. چندی پیش وزیر کار ارزش کل ۴صندوق بازنشستگی زیرمجموعه این وزارتخانه را ۱۱۰هزار میلیارد تومان اعلام کرده بود.
حجت‌الله میرزایی، معاون وزیر کار هم، مجموع دارایی‌های ۱۸صندوق بازنشستگی فعال در اقتصاد ایران را ۲۵۰هزار میلیارد تومان اعلام کرده که ۱۶۵هزار میلیارد تومان آن شامل طلب صندوق‌ها از دولت است. در این میان صندوق بازنشستگی کشوری و تأمین اجتماعی ۹۰درصد فعالیت بازار صندوق‌های بازنشستگی را به‌خود اختصاص داده‌اند.
در میان صندوق‌های بازنشستگی، صندوق تأمین اجتماعی عموم کارگران، صندوق بازنشستگی کشوری اغلب کارمندان دولت و صندوق کشاورزان، روستاییان و عشایر نیز جمعیت روستایی کشور را تحت پوشش قرار می‌دهند. صندوق‌های بازنشستگی سازمان بنادر و دریانوردی، شرکت ملی صنایع مس ایران، کارکنان بانک‌ها، صندوق حمایت و بازنشستگی آینده‌ساز، شهرداری تهران، تأمین آتیه، رفاه و آسایش کارکنان سازمان صدا و سیما، نیروهای مسلح، کارکنان صنعت نفت و فولاد ایران هم از دیگر صندوق‌های بازنشستگی فعال در اقتصاد ایران هستند.
در مرز بحران
آمارها نشان می‌دهد که در صندوق بازنشستگی کشوری با یک میلیون و ۲۶۸ هزار مستمری‌بگیر، ۷۶درصد مستمری‌ها را دولت پرداخت می‌کند. صندوق تأمین اجتماعی نیروهای مسلح هم با ۶۷۰ هزار بازنشسته، ۹۸درصد حقوق مستمری‌بگیران خود را با کمک دولت تسویه می‌کند. در مورد سایر صندوق‌ها هم اوضاع چندان مناسب نیست.
آنگونه که از آمار و ارقام برمی‌آید، صندوق بازنشستگی کشوری از نقطه سربه‌سری خود گذشته و صندوق تأمین اجتماعی هم به نقطه سربه‌سری نزدیک است. وخامت اوضاع در مورد این دو صندوق زمانی روشن‌تر می‌شود که بدانیم تعداد کل مستمری‌بگیران از صندوق‌های تأمین اجتماعی و کشوری نزدیک به ۵ میلیون نفر است. از ۳سال پیش به‌دنبال افزایش بحران در صندوق‌های بازنشستگی، دولت بخش عمده مطالبات بازنشستگان را با حداقل حقوق و دستمزد پرداخت کرده است.
این موضوع، هم بر درآمد بازنشستگان تأثیر عمده‌ای داشته و هم سطح رفاه اقتصادی آنها را به‌شدت تضعیف کرده است. اوایل سال‌جاری عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بیمه مرکزی ضمن اعلام هشدار در مورد بحران مالی صندوق‌های بازنشستگی گفت: من نگران رشد بدون نظارت و بی‌برنامه صندوق‌های بازنشستگی هستم زیرا احتمال ورشکستگی آنها قریب‌الوقوع است و این معضلی مهم و بلندمدت است.
دلایل بحران
طبق پژوهش‌های انجام‌شده مشکل صندوق‌های بازنشستگی، عمدتا ساختاری است. این موضوع به افزایش هزینه‌های مالی منجر شده است. حجت‌الله میرزایی، معاون وزیر کار با بیان اینکه تعهدات بسیاری متوجه شرکت‌های حاضر در سبد صندوق‌های بازنشستگی شده، اعتقاد دارد:
بسیاری از بنگاه‌های موجود در قالب رد دیون به آنها واگذار شده و اغلب زیان‌ده هستند. علاوه براین صندوق‌های بازنشستگی عمدتا از رویه‌ای تحمیلی در سرمایه‌گذاری‌هایشان پیروی کرده و در نتیجه نتوانسته‌اند بازده مناسبی به‌دست آورند؛ محمود اسلامیان، مدیرعامل صندوق بازنشستگی کشوری در تأیید این ادعا می‌گوید: براساس بررسی‌های انجام شده ۲۸تصمیم برای صندوق‌ها در ۴۰ سال گذشته اتخاذ شده که بار مالی زیادی را به آنها تحمیل کرده است.
داستان بی‌سرانجام حضور خارجی‌ها در ذوب‌آهن
پیش از این چندبار شایعه فروش بلوک‌های مدیریتی سهام ذوب‌آهن به سرمایه‌گذاران خارجی مطرح شده بود؛ چنان که قرار بود در جریان عرضه روز اول اسفند۹۴ بلوک ۳۵.۱درصدی از سهام این شرکت به سرمایه‌گذاران خارجی واگذار شود. در آن زمان از سرمایه‌گذاران ژاپنی به‌عنوان مشتریان بالقوه سهام ذوب‌آهن یاد می‌شد.
در جریان عرضه خرداد۱۳۹۵ هم شایعه حضور مشتری ترکیه‌ای مطرح شد اما این سرمایه‌گذار هم قبل از روز عرضه جا زد تا بلوک ۷۳درصدی سهام ذوب‌آهن به فروش نرسد. اما ۲روز پس از این ماجرا از ماجرای حضور ۲سرمایه‌گذار یکی از کره‌جنوبی و دیگری از لوکزامبورگ برای خرید سهام ذوب‌آهن اصفهان رونمایی شد اما این ماجرا هم به سرانجامی نرسید.